OKS'ye hazırlanan gençlerin sınav stresi ve korkusu herkesin malumu. Şarkılara, filmlere konu olan OKS gerginliği her yıl binlerce genci esir alıyor.
Kendilerini hem aileye hem çevresine karşı sorumlu hisseden öğrenciler, gelecek kaygılarını da giderip bir mesleğin kapısını aralayabilmek için bu sınavı başarı ile geçmeye odaklanıyor. “Daha vakit var çalışırım, eksiklerimi tamamlarım” derken OKS geldi kapıya dayandı. Tabii bu yıl sınava gireceklerin karnına ağrı çoktan girmeye başladı. 17 Haziran'da gerçekleşecek sınav birçok gencin gözünde hayatlarında aşmaları gereken en büyük engel gibi duruyor. Her ne kadar uzmanlar gençler için sınavın ölüm-kalım meselesi gibi algılanmamasını tavsiye etse de, bunu sınava gireceklere anlatabilmek çok da mümkün değil. Şimdiden uykuları kaçan, panikle ne yapacağını şaşıranların sayısı az değil. Oysa paniklemeye gerek yok. Önemli olan, kalan zamanı değerlendirip en iyi sonucu alabilmek. Dolayısıyla herkes kendi durumuna göre pozisyon alıp eksik olduğu konularda kendini tamamlama yoluna giderek başarı oranını daha da yükseltmeli. Zirve Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Hakan Baykal, her öğrencinin durumuna göre nasıl bir çalışma periyodu izlemesi gerektiğini anlattı. Bu yıl üniversite sınavına girecekler için geri sayım başladı. Aylar hatta yıllar öncesinden başlayan maratonda bitişe az bir süre kaldı. Gençler, istediği mesleğe adım atabilmek adına bu sınavda ter dökecek. Tabii diğer taraftan sınav yaklaştıkça gerginlik ve stres de artıyor. Birçok öğrenci şimdiden paniklemiş ve son aşamada ne yapacağının telaşını yaşıyor. Her ne kadar zamanı iyi değerlendirip vaktinde çalışıp konuları yığmayanlar rahat olsa da herkesin durumu aynı değil. Zira kimi öğrenci az çalıştığından kimi de zamanın bittiğinin yeni farkına vardığından şikâyetçi. Tabii durum böyle olunca şimdiden pek çok kişiyi kalan vakitlerini nasıl değerlendireceği telaşı sardı bile. Peki, bundan sonra ne yapmalı? Bu sorunun cevabı elbette tek değil. Kalan zamanda herkes durumuna ve pozisyonuna göre bir süreç takip edip, verimli çalışmalı. Diğer taraftan da bu sınavı hayatî bir dönüm noktası haline getirmeyip kendilerini bu psikolojik baskıdan kurtarmalı. Deneme sınavları kalan sürede ne seviyede olduğunuzu ve hangi konularda eksik olduğunuzu görmeniz bakımından önemli. Bu yüzden sık sık yapacağınız deneme sınavları ile bundan sonraki süreçte yoğunlaşacağınız konular ile ilgili kuvvetli bilgi verir.OKS sınavına az bir zaman kala siz öğrenciler için bundan sonra nasıl bir yol takip etmeniz gerektiğini öğrencilerin şu anki mevcut durumlarına göre nasıl bir yol takip edecekleri ve özellikle kendilerini değerlendirecekleri deneme sınavlarını nasıl gerçekleştirmeleri gerektiği konusunda önemli ipuçlarını bizlerle paylaştı.
‘Az çalıştığım için derslerin tamamını yetiştirme şansım yok.’ diyenler
Bu tip öğrenciler, kendi puan türünde puanına en fazla katkı sağlayan dersler üzerine yoğunlaşmalılar. Örneğin sayısal puanla bir bölüme yerleşmeyi hedefleyen öğrenci, matematik ve fen bilimlerinde konu eksiği daha fazlaysa, o derslere eğilmelidir. Diğer puan türlerinde de örneklendirecek olursak, EA puan türüyle bir bölüme girmeyi düşünen öğrenci matematik ve Türkçe; sözel puan türünden hazırlanan bir öğrenci Türkçe ve sosyal bilimler; dil puanıyla yerleşmeyi amaçlayan öğrenci ise yabancı dil ve Türkçeye zaman ayırmalı, vaktini bu derslerin konularına çalışarak ve soru çözerek geçirmelidir.
‘Şimdiye kadar gezdim-tozdum, aklım başıma yeni geldi.’ diyenler
Öğrenci, ders sınırlamasının yanı sıra konu sınırlaması da yapmalıdır. Bunun için puan katkısı fazla olan derslerde en fazla soru gelen ve bu kısa dönemde çalıştığında daha rahat anlayabileceği konular üzerine eğilmelidir. Böylece kalan kısa sürede çalışma alanımızı daraltarak kendimize yeni bir plan oluşturabiliriz.
‘Konuları bitirmek üzereyim ya da bitirdim.’ diyenler
Eğer konuları bitirmiş ya da bitirmek üzereyseniz soru bankaları ve deneme sınavlarıyla olan samimiyetinizi artırmalısınız. Sadece konu çalışarak yapılacak tekrarlar zaman kaybına sebep olabilir. Mümkünse haziran ayının başına kadar soru bankalarıyla genel bir tarama yapmalı, konularda eksik kalan yönleri ortaya çıkarıp, bu eksiklikleri giderici konular tekrar edilmelidir.
Deneme sınavı çözme sıklığı ne olmalı?
Deneme sınavı çözme sıklığı öğrencinin durumuna göre değişkenlik göstermelidir. Konuları bitiren ya da bitirmek üzere olan bir öğrenci haftada 2–3 deneme sınavı çözebilir. Konuları yetiştirme problemi olan bir öğrenci için bu rakam daha az olabilir. Haziran ayıyla birlikte bütün öğrenciler sınav gününe kadar her gün bir deneme sınavı çözerek hazırlıklarını sürdürmelidir.
O kadar çok çalışmama rağmen puanlarımda artış olmuyor, neden?
Puan durumundaki artış hızı, OKS’ye yakın bir miktar düşüyor. Bunun temel nedeni sınav yaklaştıkça konu eksiğinden dolayı kaçırılan soru sayısının azalmasıdır. Sene başı itibarıyla konu eksiğiniz çok olduğu ve çalışma maratonunun henüz başında olduğunuz için yaptığınız çalışmanın karşılığını gözle görülür bir şekilde fark edebiliyordunuz. Şimdi ise konu eksiğiniz azaldığından, konu çalışarak puanınıza ekleyeceğiniz katkı azaldı. Tabii bu durum, puanınızda hiç artış olmayacak anlamına gelmiyor. Bir diğer faktör de ne tür deneme sınavlarının, ne şekilde çözüleceği ve her çözümün ardından ne yapılacağıyla ilgili.
Deneme sınavları hangi ortamlarda ve ne şekilde çözülmeli?
Denemeler gelişigüzel ortamlarda, herhangi bir süre konmadan yapıldığında tam bir prova niteliği taşımaz. Elden geldiği kadar sınav ortamına benzer atmosferlerde, benzer sınıf ortamlarında, grup içerisinde ve süreli olarak deneme sınavı uygulaması yapmaya gayret edin. Her deneme sınavını böyle bir ortamda çözme imkânınız olmayabilir; ancak en azından sınava yakın dönemde yapacağınız deneme sınavlarında yukarıda belirttiğimiz noktalara dikkat etmeniz, ÖSS ve OKS’ ye yabancılık çekmemeniz için önemli bir faktör olacaktır. Sınav yaptığınız ortamın gürültü açısından steril olmasını beklemeyin; çünkü sınavlara gireceğiniz yer ideal bir ortam olmayabilir. Her koşulda sınava girebilecek şekilde kendinizi hazırlayın. Sınava yakın zamanda çözdüğünüz denemelerde, testleri çözüm sıranızı netleştirmeniz gerekir. Özellikle çözüm sırası OKS’ye giren öğrenciler için oldukça önemlidir. Öncelikle toplam puanınıza en fazla katkıyı getirecek olan testlerin çözümüyle sınava giriş yapmanız herhangi bir aksi duruma karşı alacağınız önemli bir tedbirdir (Sınavı süresinde yetiştirememe durumu gibi). Bunun yanında en başarılı olduğunuz branşların sorularının çözümüne de öncelik verin. Çünkü sınavın ilk anlarında motivasyonunuz en üst düzeyde olmalıdır. Çok zorluk çekmeden çözüm yapabileceğiniz branşlar sizin moral düzeyinizi yüksek tutacaktır.
Ne tür deneme sınavları çözülmeli?
Piyasada niteliksiz, ÖSS ve OKS’ de gelen soruların zorluk düzeyiyle paralellik göstermeyen birçok deneme sınavı kitabı ya da fasikülü bulunuyor. Özellikle bu dönemde gazeteler de deneme sınavı veriyor. Çözdüğünüz her deneme sınavı sizin için ölçücü olmayabilir. O nedenle piyasada güvenilirliği olan yayınlardan yararlanmalısınız. Deneme sınavlarını seçerken nitelikli denemeleri tercih edin. Çünkü kalitesiz ya da zorluk düzeyi yüksek olan sınavlar hem ölçücülükten uzak olacaktır hem de alacağınız kötü sonuçlar moralinizi bozacaktır. Bu tür deneme sınavları öğrenci için vakit kaybına da neden olmaktadır. Bunun yanı sıra sınavdaki testlere göre oluşturulmuş denemeler de çözülebilir. Deneme sınavları yapılırken geçmiş yıllara ait olan OKS’ler de uygulanabilir. Ayrıca OKS’ler içindeki derslere ait sorular, farklı yılların sorularıyla harmanlanarak ders sınavları da oluşturulup uygulanabilir.
Deneme sınavı sonuçları nasıl değerlendirilmeli?
Öğrencilerin yaptığı en temel yanlışlardan biri deneme sınavını çözdükten sonra net ve puan hesabını yapıp deneme fasikülünü bir kenara atmaktır. Deneme sınavı çözmenin sebeplerinden biri tabii ki puan ve net durumunu görmektir; ancak bir diğer sebep de hangi derslerin hangi konularında, ne tip sorularda ne tür hatalar yapıldığını belirlemektir. O sebeple deneme sınavı yaptıktan sonra belli bir süreyi, çözdüğünüz denemenin analizine ayırmalı, eksik olduğunuz konuları tespit etmelisiniz. Belirlenen hataları giderici konu takviyesi yapın ve bol soru çözün. Örneğin öğleye kadar deneme sınavı yaptıysanız, öğleden sonra bu analizi yapıp gerekli olan çalışmayı yapın. Eğer böyle bir gayret içerisine girmezseniz, belli bir süre sonra aynı deneme sınavını çözdüğünüzde yine benzer hataları tekrarlamanız sürpriz olmayacaktır. Bunun yanında dikkatsizliğe sebep olan faktörleri bulup ortaya çıkarmalı ve gerekli önlemleri almalısınız. Her deneme sınavının belli bir süresini, yaptığınız soruların kontrolüne ayırmaya gayret edin. Böyle bir uygulamayla, dikkatsizlikten yaptığınız yanlışları fark etme şansınız olur.
Sınav kaygısı ve baş etme yolları
Sınav kaygısı öğrencinin sınav anında potansiyeli tam olarak kullanamamasıdır. Öğrenciler sınav anında olumsuz iç konuşmalarla kendilerini etkiler ve düşünülen bu olumsuz konuların doğruluğuna inanırlar. Bunun sonucu öğrenci çalışmasının karşılığını alamamaktadır. Kaygı, insan davranışını yönlendiren motive eden bir özelliğe sahiptir. Ancak aşırı düzeyde yaşanması bizi engellemektedir.
Kaygı ile baş etme derken, sınav durumlarında aşırı bir rahatlık ve gevşeme kesinlikle kast edilmemektedir. Sınavlar sonrasında bir konu ile bilgilerimizin değerlendirilmesi söz konusudur. Sınavlar öğrencinin kişiliğini ya da genel anlamda başarılı ya da başarısız olduğunu değerlendirmez. Sınavda göstereceğiniz performansa göre kendiniz için saptamış olduğunuz amaçlara ya hemen ulaşmanız ya da bir başka sefere ertelemeniz söz konusudur. Bu açıdan bakıldığında performansınızı elinizden geldiğince az hata ile tamamlamak istemekte bunun içinde belli bir düzeyde kaygı yaşamak son derece doğaldır. Önemli olan kaygı düzeyinin sizin performansınızı olumsuz yönde etkileyecek yerlere gelmemesidir. Herhangi bir duygunun oluşmasında, üç ana boyut vardır:
VELİLERE ÖNERİLER
Bunlardan ilki, dış çevremizde oluşan olaylardır. Örneğin, birinden hediye aldığımızda mutlu oluruz, Yakınlarımızı kaybettiğimizde üzülürüz, karanlıkta biri karşımıza çıkarsa korkarız, sınavlar sırasında heyecanlanırız. İkinci boyut, fizyolojik tepkilerimizdir. Örneğin, kalp atışlarında artış, midemizin sıkışması gibi Son boyut ise dış olaylarla ilgili geliştirmiş olduğumuz inançlarımız olaylara yüklediğimiz anlamlar, özetle kafamızın içinde yaptığımız monologlar ya da iç konuşmalardır. Sınav heyecanında kendiliğinden ortaya çıkan bizim elimizde olamayan bir şey değildir. Kendimizi heyecanlı hissetmemize yol açan bizim kendi düşüncelerimizdir. Düşüncelerimizin kaynağı da bizdedir. Düşünceyi biz başlatır biz bitiririz. Bizim dışımızda hiç bir olay bizi şu veya bu şekilde düşünmeye yönlendirme gücüne sahip değildir. Sınav öncesinde kendimize bu sınavı başaracağım dersek başarmamız daha kolay olur. Ama yapmayacağım, başaramayacağım gibi olumsuz düşünceleri aklımızdan geçirirsek, bu bizim sınavda başarısız olmamıza yol açar. Sınava başlamadan kısa bir süre önce hissedilen duygu hali genellikle heyecandır. Beyin bir süre sonra karşılaşacağı soruları yanıtlayabilmek ve gerekli olan beyin fonksiyonlarını yerine getirebilmek için hazırlık aşamasındadır. Önemli olan bu doğal sürecin kaygıya ve paniğe dönüştürülmemesi, algılama, anlama, yorumlama, hatırlama gibi bilinçsel etkinliklerin olumsuz yönde etkilenmemesidir.
Öğrenciler kimi zaman bu doğal süreçten "Eyvah kaygılanıyorum, bildiklerimi unutacağım, şimdi heyecandan elim ayağıma dolaşacak" gibi iç konuşmalarla olumsuz yönde etkilenebilmektedirler. Hatta kaygılanmamak için yeni kaygılar üretebilmektedirler. Bu koşullar altında birey etkili ve verimli düşünemediği algılama, hatırlama becerilerinin de istediği düzeyde kullanamamaktadır. Tekrar hatırlatılması gerekirse aslında sizi sınav esnasında heyecanlandıran bu tür düşünceler ver iç konuşmalardır. Sınava başlamadan kısa bir süre önce heyecanlanmaya başladığınızı fark ettiğinizde, bunu diğer tüm öğrenciler gibi sizinde yaşadığınızı, bunun doğal olduğunu ve hatta sınavda başarılı olabilmek için bu heyecanın gerekli olduğunu kendinize söyleyin. Örneğin, sınavdan önce kendi kendinize sınavda başarılı olacağım, sınav esnasında rahat olacağım, soruları dikkatli okuyacağım sınavdan sonra sınav kötü bile geçse bir dahaki sefere daha iyi çalışırım gibi şeyler söyleyebilirsiniz.
Oks sonrası velilere öneriler
OKS sonuçlarının açıklandığı şu günlerde bazı evlerde sevinç bazı evlerde ise hayal kırıklığı ve üzüntü hakim. Uzmanlar sınav sonrasında istediği başarıyı gösteremeyen öğrencilerin ailelerine bazı önerilerde bulunuyor.
OKS sınavında amaç iyi bir okula gitmektir. Ancak iyi bir okula gitmek de iyi bir üniversiteye gitme aracıdır. Bu sınavda istenilen başarı elde edilemese bile üniversite sınavında bu durumu telafi edebilme fırsatı bulunmaktadır. İstediği Anadolu lisesine ya da fen lisesine gidemeyen ancak bu hayal kırıklığını kendi lehine çevirerek ÖSS de çok daha başarılı olan öğrenci örnekleri görülmektedir.
Başarı kadar başarısızlıklar da doğaldır. Öğrenci bu durumu kabul ettiğinde, sorunlara daha uygun çözümler bulabilir, daha uygun önlemler alabilir. Her başarısızlık daha sonraki başarılar için bir yol göstericidir, bir uyarıdır.
Genelde sınavı kazanamayan öğrencilerin algılamalarının 'herkes kazandı bir tek ben kazanamadım' şeklinde olduğunu görüyoruz. Bu durumun, sorunun kişiselleştirilmesine ve öğrencinin daha fazla çökkün bir ruh haline girmesine neden olabilmektedir. Bundan kaçınılmalıdır.
Sınav sonucunda Aileler ve çocuklar hayal kırıklığı yaşayabiliyorlar. Bu durumu bir süre sonra atlatmak gerekir. Kendinize ve çocuğunuza sınavı kazanamamanın hayatın sonu olmadığını hatırlatın. Hayat devam ediyor.
Yapılan hataları hatırlatmayın; ‘Sürekli televizyon izledin’, ‘Geze geze sınavı zaten kazanamazdın’ gibi yaklaşımlar çocuğunuzun tepkisel yaklaşmasına neden olabilir.
Sorun üzerinde durmak yerine çözümler üzerinde durulmalıdır. Farklı alternatifler araştırılarak yeni seçenekler yaratılabilir.
